गणतन्त्र छैन

- हिरा प्रसाद दाहाल 'शीतलव'

गणतन्त्रको घाम उदाएको हेर्छु
तर पंचायती बादलभित्र अलमलिएको देख्छु
गणतन्त्र आएको अखबारमा पढ्छु
तर पंचायती व्यबहार मात्र देख्छु
ए ! साँच्चै
गणतन्त्र त आएको छ रे
हाम्रो नेपालमा
अनि यताउता हेर्छु
दायाँवायाँ छाम्छु
तर देख्दिन गणतन्त्र अनि भेट्दिन ।

गणतन्त्र छैन
नेपालमा गणतन्त्रको आभास
म त आफै नेपालमा तुच्छो पंचायत नै देख्छु
केही बाघ विराला बनेको देख्छु
तर कैयौ धमिराका पखेटा पलाएर
छिचिमिरा बनेर म उडेको देख्छु
अनि
ती बिरालाहरु दुध खाएर सुतेको म देख्छु
अझ ती छिचिमिराहरु उडेर डिस्को र रेष्टुराँमा
मातिरहेका र नाचिरहेको म देख्छु
तर गरिबले अलिनो सिस्नो पनि खान
नपाएको म देख्छु
त्यसैले त म नेपालमा तुच्छो पंचायत नै देख्छु
ए !
घाम जस्ता युवा म त
तिमीहरुलाई गणतन्त्र देख्छु
तिम्रो शिरलाई म सगरमाथा देख्छु
तिम्रो छातीलाई समथर तराई देख्छु
तिम्रो ओठलाई म क्षितिज देख्छु
अनि तिम्रो आवाजमा म परिवर्तन देख्छु
तर
फेरि चुरोटका धुवाँले ध्वाँसा लागेको फोक्सो देख्छु
तिम्रो ओठबाट निस्केको चुरोटको धुवाँलाई
वर्षाकालमा क्षितिजबाट निस्किएको
वादलको मुस्लो झै लाग्छ ।

ए !
युवा म तिम्रो दैनिकी हेर्छु
मेरो आतमाको नयनबाट तिम्रो म एक्सरे गर्छु
चुरोटको धुवाँ अनि भट्टीको अल्कोहलले
तिम्रा कुहिएका आन्द्रा मात्र देख्छु
नब्बेलाख जनता बेरोजगारी देख्छु
बाँकी आधा अस्पतालका बेडमा देख्छु
भ्रष्टचारले सफल पर्वतारोहण गरेको देख्छु
हत्या र हिंसाले आर्शिवाद पाएको देख्छु
नेपालबन्दले आँशु जमकाएको देख्छु
फेसनको नाममा अर्धनग्न देख्छु
नृत्यको नाममा नग्न देख्छु
यहाँ त म विकृति र विसङ्गति मात्र देख्छु
त्यसैले त म यहाँ पंचायती गणतन्त्र देख्छु ।

गणतन्त्र छ तर गणतान्त्रिक व्यावहार छैन
नेता छन् नेतृत्व छैन
मानव छन तर मानवीयता छैन
व्यक्ति छन तर व्यक्तित्व छैन
अधिकार खोज्छन तर उत्तरदायित्व छैन
हत्या र हिंसा छ तर शान्ति छैन
दण्डहिनता छ तर कानुन छैन
इश्वरको बास छ तर आभास छैन
प्रकृति छ तर संरक्षण छैन ।

यस्तै छ यहाँ सोचे जस्तो छैन
त्यसैले त यहाँ पंचायत छ

तर गणतन्त्र छैन ।